Bu yazıda zekanın ne olduğunu zeka oyunlarının tanımını ve önemi belirtildi. Ayrıca zeka oyunlarının eğitimde önemine değinildi. Zeka oyunlarının öğrencilerdeki yararlı etkileri belirtilmiştir. Öğrencilere okulda sadece bilgi verilmesinin yeterli olmayacağı belirtilmiştir.
Her geçen gün teknolojik, ekonomik, sosyolojik ve daha bir çok alanda dünya değişikliğe uğramaktadır. Bireyden beklenen özellikler de değişen dünya ile birlikte farklılaşmaktadır. Problem çözme, akıl yürütme, eleştirel ve yansıtıcı düşünme becerilerinin sahip bireylere toplumlar çağın gereksinimlerini karşılayabilmek için ihtiyaç duymaktadır. Öğretim süreci bireylerin belirtilen özellikleri kazanmasında en önemli araçtır. Bireylerin bu değişime ayak uydurmaları eğitimde kullanılacak farklı ders ve araçlar sağlayacaktır. Bu amaca hizmet eden araçlar genel anlamda oyun, özelde ise zeka oyunları olarak nitelendirebilir (Dempsey, Hasey, Lucassen ve Casey, 2002).
Zeka
Kavramlar ve algıları kullanarak somut veya soyut nesneler arasındaki bağı anlama, akıl yürütme, soyut düşünme ve de bu işlemleri kullanabilme kabiliyetleri olarak (bir amaca yönelik olarak) zeka adlandırılmaktadır. Zekanın gerçek göstergesi Einstein’a göre bilgi değil, hayal gücüdür. Öğrencilere okullarda sadece bilgi vermek, onların bilişsel kapasitelerinin, düşünme ve problem çözme becerilerinin ve farklı stratejilerinin bir problemin çözümünde oluşturulması ve kullanma becerilerinin geliştirilmesine yetmez (MEB, 2013).
Zeka Oyunları
Zeka oyunları, herhangi ırka, dile, kültüre bağlı olmadan, bir özel bilgi de gerektirmeyen, belirli bir mantık izlenerek ve akıl yürütülerek (verilen ipuçlarının yardımıyla) çözüm bulunan problemlere denir. Zeka oyunlarının planlı bir şekilde uygulandığında algının ve hafızanın güçlendirilmesi ve mantık yürütme becerilerinin de geliştirilmesi için kullanılabilir (TBT, 2014).
Öğrencilerin, zeka oyunları, problem çözmede değişik yöntemleri ve mantıksal düşünme yeteneklerini kullanmasını gerektirmekte olup, böyle bireylerin düşünme becerileri desteklenmektedir (Demirel, 2015).
Zeka Oyunları Eğitiminin Amaçları ve Önemi
Öğrencilerin zeka oyunları dersinde zeka potansiyellerini tanımaları ve geliştirmeleri, hızlı ve doğru karar vermeleri, sorunlar karşısında farklı ve özgün stratejiler geliştirmeleri, akıl yürütme becerilerini kullanmaları ve dolayısı ile problem çözme basamaklarına karşı Milli Eğitim Temel Kanunu’nda belirtilen amaçlar çerçevesinde olumlu tutum geliştirmeleri hedeflenmektedir. Öğrencilerin daha fazla sayıda duyusal yeteneklerini kullanması ile kendini ve kapasitesini keşfetmesini sağlamak zeka oyunlarının amaçları arasındadır.
21. Yüzyıl öğrenenlerden eleştirel düşünme, problem çözme ve de yaratıcı düşünme gibi üst düzey düşünme becerileri ile birlikte iletişim becerileri, iletişim ve bilgi teknolojilerini yararlanma gibi beceriler de beklemekle birlikte, çağın gereksinimlerine cevap verebilecek durumda insan yetiştirmek, kavrama, sentez, analiz yapma becerilerini kazandırılması gerekmektedir. İşte zeka oyunları da eğitim aşamalarında öğrencilere yaşayarak öğrenme ve aktif öğrenme fırsatı vererek öğrencilerin üst düzey düşünme yetenekleri kazanmasına yardımcı olacaktır (Terzi, 2019).
Zeka Oyunlarının Yararları
Farklı problemlerin oyunlaştırılmış hali olan zeka oyunları, gerçek problemi de içermekte olup, çocukların düşünme becerilerini geliştirmesiyle farklı bakış açısı kazandırmanın, problem çözmenin, akıl yürütmenin, odaklanmak, analiz etme, ilişki kurma gibi bilişsel yeteneklerin geliştirilmesinde en ideal araçlar olarak düşünülebilir. Ayrıca özellikle çocuklar için, doğru ve hızlı karar vermeyi ve farklı bakış açısını da kazandırmakta olup, dikkati sürdürme ve odaklanmayı da sağlamakla birlikte öngörme , bir sonraki aşamayı planlama, ihtimalleri düşünme, çabuk karar verme, alternatif çözümleri görme, farklı bakış açısı kazandırma ve akıl yürütmeyi de geliştirir.
Dayandıkları düşünme becerileri ve içerdikleri yapısal özelliklere göre zeka oyunları, akıl oyunları, strateji oyunları, işlem oyunları, karma zeka oyunları ve zeka soruları, mantık ve sözcük oyunları, hafıza oyunları ile mekanik oyunlar olarak sınıflandırabilir (TBT 2014).
Zeka Oyunları Dersi Öğretim Programı
Zeka oyunları dersi (5,6,7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı (ZODÖP) 5. VE 6. Sınıflardan başlamak ve kademeli olarak uygulanmak üzere, 2013-2014 öğretim yılından itibaren Talim ve Terbiye Kurulu tarafından kabul edilmiştir. Programın gerekçesi de amaçlı olarak veya kurgulanmış problemlere, farklı olarak, farklı ve özgün çözümler yaratabilmek, bir sorunun birden farklı cevabı olabileceğini görmek, cevaplarda ise alternatif üretmek olarak belirtilmiştir (MEB, 2013).
Öğrencilerin zeka oyunları dersinde zeka potansiyellerini tanıması ve geliştirmesi, doğru ve hızlı karar vermesi, sistematik bir düşünce yapısı geliştirmesi, bireysel ve takım olarak zeka oyunları kapsamında rekabet ortamında çalışma yeteneği geliştirmesi ve olumlu bir tutumu da problem çözmeye yönelik geliştirmesidir (Baki, 2018).
Kaynaklar
Baki, N., 2018, Zeka oyunları dersinde uygulanan geometrik-mekanik oyunların öğrencilerin akademik öz yeterlik ve problem çözme becerilerine etkisi, Yüksek Lisans Tezi.
Dempsey J.V., Hasey L.L., Lucassen B.A. ve Casey M.S., 2002, Forty simple computer games and what they could mean to educators. Similation and gaming, 33 (1), 157-168. Doi: 10.1177/1046878102332003.
Demirel, T., 2015, Zeka oyunlarının Türkçe ve Matematik derslerinde kullanılmasının ortaokul öğrencileri üzerindeki bilişsel ve duyusal etkilerinin değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
MEB, 2013, Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Zeka Oyunları Dersi Ögretim Programı
Terzi, H., 2019, Zeka oyunlarının 6. Sınıf öğrencilerinin yaratıcı düşünme becerilerine etkileri, Yüksek Lisans Tezi.
Türk Beyin Takımı-(TBT), 2014, 1. Kademe başlangıç düzeyinde zeka oyunları eğitmen eğitimi kitabı
Türkoglu, B., ve Uslu, M., 2016, Oyun temelli bilişsel gelişim programının 60-72 aylık çocukların bilişsel gelişimine etkisi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, S.6, s. 50-68
Akıl Atölyesi, Zeka oyunları türleri. www.akilatolyesi.com/akilatolyesi/zeka-oyunlari-turleri
Yazar: Hacer Elif Metiner
