Günümüzde Türkiye’de ve Dünya’da satranca büyük bir önem verilmektedir. Anaokulundan itibaren Türkiye’deki özel okullarda satranç dersi görülmekte, kulüp çalışmaları yapılmakta ve çeşitli etkinlikler hazırlanmaktadır. Devlet okullarında ise egzersiz adı altında isteyen öğrenciler satranç görebilmektedirler. Bunun yanı sıra okullardan bağımsız satranç üzerine açılmış eğitim kulüpleri de faaliyet göstermektedir. Dünya’da ise Anaokulundan itibaren pek çok ülkede satranç dersi görülmekte, üniversitelerde ise satranç bölümü bulunmaktadır. Peki neden ülkemizde ve Dünya’da satranca bu kadar değer veriliyor? Birazdan nedenlerini paylaştıkça sizlerde satrancın ne kadar önemli bir spor olduğunu anlayacaksınız.
Amerika Birleşik Devletleri’nde satranç ile ilgili yapılan bilimsel bir araştırmayı sizlerle paylaşmak istiyorum;
“A.B.D. satranç federasyonunun yaptırdığı bir araştırmaya göre satranç “okuma yeteneğini” arttırıyor. NEW YORK 9. bölge ortaokul öğrencileri detaylı bir araştırmaya tabi tutuldular. Satranç oynayan ve oynamayan öğrenciler gönüllü olarak bu programa katıldılar. Sonuçta satranç oynayan öğrencilerin test sonuçları satranç oynamayan öğrencilerin test sonuçlarına göre çok daha yüksek oldu. Tüm öğrenciler her okuma dönemi sonunda bir okuma testine tabi tutuldular. Kontrol grubu (1). grup ayni sınıfta satranç oynamayan öğrencilerin tamamı (2). grupta olan satranç oynamayan, satranç oyuncularıyla ve yılın basında okuma seviyesi 1. grupla aynı olan öğrencilerden oluştu. Satranç oyuncuları her 2 gruba göre okumada daha fazla ilerleme kaydettiler. Satranç oynayan öğretmenler antrenör olarak programda çalıştılar. Öğretmenlere A.B.D. Satranç Vakfı’ndan satranç ustaları yardim etti. 1990-1992 okul yılında IBM’in katılımcı okullara sağladığı bilgisayarlar sayesinde araştırma çok daha verimli yapıldı. Bilgisayarlarla daha fazla oynayarak öğrencilere pratik yapma olanağı sağladı. Öğrenciler bilgisayar programları ve Internet üstünden diğer okullarla oynayabildiler. 9. Bölgedeki öğrencilerin çoğunu okuma yetenekleri ulusal ortalamanın altında olduğu halde satranç oynayanlar ulusal ortalamanın üstünde performans gösterdiler. Daha ayrıntılı sonuç alınması için satranççılarla aynı sınıfta bulunan satranç oynamayan öğrencilerin %70’i alındı. Yıl sonunda satranç oynamayanlar %2 ilerlerken satranç oyuncuları %5.7 ilerlediler. 9. Bölge öğretmenleri satrançta oyun kuvvetlerini geliştirirken öğrencilerin kendini iyi ve güvenli hissetmelerini sağladığı ve satranç oynayan öğrencilerin okumaya daha çok eğilimli olduklarını söylüyorlar.”
Satranç, analitik düşünmeyi de destekler. Benim öğretmen olarak gözlemlerim de bu yönde. Özellikle matematiği iyi olan öğrenciler satrançta daha başarılı olmaktalar. Bu açıdan satranç ve matematik birbirini destekliyor.
Satranç soyut düşünmeyi de destekler.
Satranç çocukların akademik başarısının yanı sıra kişisel gelişimine de önemli katkıları olmaktadır. Özellikle içine kapanık, asosyal, ikili ilişkileri zayıf, arkadaş edinmekte güçlük çeken, özgüveni geliştirmesi gereken çocuklara çok önemli katkıları olmaktadır. Satrancın kişisel gelişime nasıl katkı sunacağı sorusu gelebilir.
Ülkemizde, yaşadığımız şehirlerde belirli zaman aralıkları ile satranç turnuvaları düzenlenmektedir. Satranç salonuna sporcu ve hakemden başka biri alınmamaktadır. Bu nedenle sporcu maç sırasında oluşan herhangi bir problemi ya da kendisi ile ilgili bir problemi hakemden tek başına yardım alıp çözmesi gerekmektedir. Sporcu zaman içinde turnuvalara katıldıkça kendi problemleri çözmesi konusunda büyük aşama kaydedecektir.
Bunun yanı sıra satranç turnuvalarının bir kısmı takım maçları şeklinde olmaktadır. Arkadaş edinmekte zorlanan çocuklar, istedikleri bir satranç takımına dahil olduktan sonra zaman içinde takımdaki diğer sporcular ile arkadaş olacaktır. Yine bireysel turnuvalarda çocuk, turnuva sırasında yeni arkadaşlar edinecektir. Bu sayede hedeflediğimiz alanlardan çocuklarımızın ikili ilişkileri gelişecek, arkadaş edinecekler ve sosyalleşeceklerdir.
Satranç turnuvaları farklı şehirlerde olmaktadır. Kendi yaşadığı şehirden başka bir şehirde turnuvaya katılan çocuğun özgüveni önemli ölçüde gelişecektir.
Satranç çocuklara sabrı öğretme noktasında da önemli bir araçtır. Satranç turnuvalarında müsabakalar zaman kontrolünde oynanır. Normal şartlar altında bir maç en az 1,5 – 2 saat sürmektedir. Bir çocuğun bu kadar uzun süre sabırla maçını sürdürmesi ve sandalyede oturması gerçekten önemlidir. Turnuvalara katıldıkça çocukların sabrı önemli ölçüde artacaktır.
Şimdi sanırım sizlerde benim gibi düşünüyorsunuz.
“Satranç çocuklarımız için gerçekten önemli bir spor.”
Yağız Gülerdil
Satranç Öğretmeni
